شهر زیر زمینی

@anooshabadkavir

شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش آباد  از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل  است که در مجموعه تاریخی  آب انباد چاله سی  قرار دارد. این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام ) تا دوره ی صفوی مربوط می‌گردد.

شهر نوش آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در ۱۰ کیلومتری کاشان قرار دارد.

این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

ساختار.

در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری در شهرنوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود.

غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاق‌ها تبدیل به تاقچه و رف جهت قراردادن اشیا می‌شود.

کشف این سازه‌ها در سال ۱۳۸۵ به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب انبار  که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.@anooshabadkavir

نحوه تهویه هوای شهر

روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش آباد از طریق کانال‌هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده‌است. چاه‌های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده‌است. این عمل در مورد چاه‌های قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به دلیل قرارگرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارائه پلان های آن گذاشته‌است؛ بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی‌بایست به آسانی انجام بپذیرد.

روشنایی این فضاها بوسیله پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آن‌ها احتمالاً از دو عصار خانه تاریخی موجود درنوش‌آباد تهیه می‌شده‌است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تأمین می‌شده‌است. علاوه بر پایاب ها مسیرهای اویی به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمت‌ها به قنات مرتبط می‌شده‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به اواخر  دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است. این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده‌است.

@anooshabadkavir

پله های آب انبار

نمایی از پله های آب انبار در ورودی یک شهر زیر زمینی   خودم از این عکس خیلی خوشم امده یعنی عالی شده دم خودم گرم با این عکس انداختنم 😉😉

نقشه ورود به شهر نوش آباد

uonder ground city of nooshabad 1500 years a go

under ground city  1500 years ago.sasanian.-eslam.

بخشی از فضای ورودی سه

این فیلم بخش کوتاهی از ورودی سه  هست که در حال حاضر امکان بازدید برای عموم نیست . وردی سه شهر زیر زمینی نوش اباد بزرگ ترین فضا رو داره که ما راهنما ها بهش میگیم بهشت شهر زیر زمینی .چون  نسبت به ورودی یک و ورودی دو  شهر زیر زمینی  هم فضای بزرگ تری داره و هم  از نظر ساختار کاملا متفاوت هست 

آستان مقدس امامزادگان حسن و سلیمان علیهما السلام.کویر فیض آباد نوش آباد

آستان مقدس امامزادگان حسن وسلیمان علیهما السلام -فیض آباد نوش آباد 

شاهزاده حسن وشاهزاده سلیمان فرزندان امام محمد باقر علیه السلام با یازده نفر راهی دارالملک ری گردیدند .این دوبرادرگوهر آنان از صدف منفوش گردیده باجناب امام محمد باقر در کنجی مثل گنج پنهان وبه عبادت حضرت مشغول بودند شاهزادگان در چهل حصاران در قلعه برزآباد در نیم فرسنگی قصبه طرف نوش آباد واقع است منزل نموده واسم ورسم خودرا با احدی فرمایش ننموده . والی قلعه برزآباد که اسم مشهور به سیحان بوده ومردی قوی هیکل وبسیار شجاع .باید از احوالات آن برگذیدگان حضرت منان مطلع گردیدوآن شاهزادگان را در خانه ام حبیبه منزل نموده بودند وتقیه بنمودند وبه غیر از ام حبیبه که از کنیزان حضرت فاطمه بوده راز خود را به احدی نگفتندتاشبی از شبها سیحان به خانه ام حبیبه آمده .نزد شاهزادگان اظهار فضل وتقدس نموده به گریه زاهدانه خود را مشغول نموده واز دوستان حسین خود را محسوب می نموده .داستان دشت کربلا  را ذکر می نموده وهای های گریه می کرد. شاهزادگان سلیمان از بس گریه کرد بی حال شد وضعف براو مستولی گردید شاهزاده حسن احوال خود را برای سیحان ذکر می نمود تا اینکه شاهزاده سلیمان به حال باز آمد .سیحان برخواسته  وبه منزل خود رفت.ام حبیبه در خدمت شاهزادگان رفت 

و جویا شد که فیما بین شاهزاده سلیمان وسیحان چه حکایت ذکر شده .شاهزاده حسن کماکان حقیقت را بیان فرموده ام حبیبه از شنیدن آن سخنان دستهای خودرا برفرق زد وفریاد برکشید  وشاهزادگان که این حال را مشاهده کردند جویا شدند که مطلب چه است؟ ام حبیبه عرض کرد :فدای شماها گردم این مرد دشمن خدا است .هرکجا شیعه حیدر کرار را به دست آورد به مثل گوسفند زنده پوست اورا سرمی کشد تمهید قتل شماها را می نماید .شاهزادگان از سخن ام حبیبه بسیار غمگین ومحزون شدند. "در کتاب بحر المناقب مسطور است" که ام حبیبه در آن شب شاهزادگان را از قلعه سیحان بیرون آورده وراهی بیابان پیمودند. در جلد روضه الصفا مذکور است که در همین قلعه سیحان شاهزادگان را به قتل رسانید.در جلد شافعی بهجه المستعین مسطور است که در همان شب از قلعه برزآباد بیرون آمدند.سیحان فی الفور مطلع گردیده از عقب ایشان آمده .در نیم  فرسنگی سمت شمال قلعه برزآباد  به ایشان رسیده وایشان را صید نموده تا صبح ظاهر گردیده اطراف شاهزادگان را گرفتند .بعداز محاربه زیاد شاهزادگان وسادات را دستگیر نمودند .شاهزاده سلیمان را ذبح کردندوشاهزاده حسن را زنده پوست از سرکشیدند وسادات محترم را به قتل رسانیدند .سیحان با کسان خود به قلعه برگشتند وبه شکرانه این عمل بیست راس گاو قربانی نموده ودر کتاب بهجه المستمعین مذکور است که جماعت جدیدالسلام قصبه طیبه نوش آباد از این وقایع مطلع گردیدند به کفن ودفع ایشان اقدام نمودند

ودر همان زمین ایشان را دفع نمودند وبقعه عالی را که شاه عباس نام داشت آیینه ومقرنس کاری نمودند .شاهزاده حسن در سمت یسار آن مرقد مدفون است .سادات در رباط بلعث آن بقعه مدفونند وآن بقعه مشهور است به سلیمانیه فیض آباد .در ۱۳کیلومتری کویر نوش آباد واقع است

ع

کاروان سرای شجاع اباد

از 33 رشته قنات فعال گذشته نوش آباد اکنون 1 قنات هم فعال نیست

رده هم اکنون به واسطه خشک شدن چشمه‌ها  نه تنها کاربری گذشته را ندارند بلکه بخش اعظم رشته قنات‌ها نیزدر مسیر توسعه شهرک‌های صنعتی و فاضلاب‌های شهری به شدت در معرض تخریب قرار گرفته اند.

این درحالی است که کارشناسان همواره تاکید کرده اند هر شهری طبق استانداردهای موجود باید دارای مخزن ذخیره آب باشد و قنات‌ها در مواقع اضطراری به‌عنوان بهترین مخزن ذخیره سازی آب در جهت تامین آب شرب منطقه محسوب می شوند.

با این وجود نوش آباد به دلیل دارا بودن مجموعه ای از رشته قنات که با شهرزیرزمینی اوئی نیز مرتبط است هیچکدام از رشته قنات‌های آن به ثبت ملی نرسیده و بسیاری از مردم با مجوز حفر چاه، آب مایحتاج را تامین می‌کنند که همین امر  طبق گفته حسن فتاحی معاون جهاد کشاورزی شهرستان آران و بیدگل باعث شده  آب شرب مردم منطقه به دلیل برداشت بی‌رویه از آب چاه‌ها که باعث پیشروی آب شور به آب‌های شیرین شده است به شدت در معرض تهدید قرار بگیرد و آب شرب طعم شوری پیدا کند.

فتاحی، معاون جهاد کشاورزی آران و بیدگل درخصوص اینکه چه میزان تامین اعتبار برای  برنامه های مطالعاتی احیا قنات‌ها انجام شده افزود: قنات های  نوش‌‌آباد هیچ کدام قابل احیا نیست چرا که دیگر بارندگی نیست اگر هم مرمتی هم توسط متولیان میراث فرهنگی صورت می گیرد تنها صرف جنبه‌های میراثی و ساختار معماری آنها می شود نه احیاء قنات ها. ما نیز تنها برای قنات‌های فعال در حوزه کشاورزی تامین اعتبار می‌کنیم.

وی ادامه داد:از 33 چشمه قنات در نوش‌آباد هیچ قنات فعالی باقی نمانده است و آخرین قنات نوش‌‌آباد 40 سال پیش خشک شد و تنها 3 قنات،قاضی در بیدگل (نیمه فعال)، قنات محمدآباد و مرنجات به صورت فعال وجود دارد و بااینکه حفظ قنات جزو وظایف وزارت نیرو و آب منطقه ای است اما جهاد کشاورزی هرسال در فصل اعتبارات برای مرمت قنات های فعال در بخش کشاورزی اعتبار قابل‌توجهی درنظر می‌گیرد.

مرمت‌ مقطعی قنات های نوش آباد تخریب‌ گسترده تری را به همراه دارد

اما حسین میرزاجانی رئیس توسعه گردشگری نوش‌آ باد به با اشاره جذب اعتبارات قابل توجه درخصوص مرمت قنات‌ها به CHN گفت: با اینکه اعتبارات قابل توجهی در خصوص مرمت  قنات‌های نوش آباد صورت گرفته اما به دلیل مقطعی بودن کار هنوز لایه روبی مناسبی انجام نشده است.

وی گفت: هم اکنون نیز 4 رشته قنات از جمله قنات فیض آباد، حسن آباد و دولت آباد و یک قنات دیگر در زیر بافت شهر به دلیل حفاری و دفع مسیر عبور قنات کاملا تخریب شده است. این درحالی است که 4رشته قنات تاریخی به سمت زمین‌های پایین دست کویر به دلیل وجود فاضلاب شهری در حال نابودی است و بخشی دیگر به دلیل توسعه شهرک‌های صنعتی انصار با ریختن بتن به دهنه چشمه‌ها از بین می‌روند.

این درحالی‌است که بهنیا پدرعلم قنات درکتاب‌ "قنات‌ سازی‌ و قنات‌ داری‌" به ‌ 40000 رشته‌ قنات‌ در سراسر ایران‌ اشاره می‌کند و آغاز تخریب‌ قنات‌های‌ ایران‌ را مربوط‌ به‌ سال‌ 1346 می داند که بعد از «کنفرانس‌ جهانی‌ آب‌ برای‌ صلح‌، در سال‌ 1967، دربرنامه‌ای‌ با عنوان‌ «سیاست‌های‌ مربوط‌ به‌ توسعه‌ منابع‌ آب‌ ایران‌ و مشکلات‌ و راه‌ حل‌های‌ آن»  حفر چاه‌های‌ عمیق‌ و نیمه‌ عمیق‌ دردشت‌های‌ کشور و در حریم‌ قنات‌ها آغاز شد و بعد از آن‌، شاهد افت‌ سطح‌ سفره‌های‌ آب‌ زیرزمینی‌ و آب‌ دهی‌ کم‌ و کم تر بودیم .

حوض خانه مسجد جامع نوش آباد اثری بی نظیر

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد از آغاز احیا حوضخانه های نوش آباد با کمک مردمی و اعتبار مالی شهرداری نوش آباد خبر داد.

به گفته زهرا ساروخانی مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد حوضخانه جنب مسجد جامع و مسجد موسی بن جعفر(ع) نوش آباد به درخواست مردمی و حمایت مالی شهرداری زیر نظر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی نوش آباد از زیر خاک بیرون آمدند.

 به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان ساروخانی با با تاکید بر اینکه موقعیت ویژه این حوضخانه ها که در کنار مهمترین اثر تاریخی شهر و در امتداد محور گردشگری تعریف شده قرار دارد اهمیت این اقدام فرهنگی را دو چندان می کند افزود:حوضخانه های نوش آباد با توجه به سطح قنات در عمق های متفاوت بین سه تا شش متر با مصالح آجر احداث شده اند.ساختمان حوضخانه شامل عناصری حوض به شکل چهارگوش،دایره یا چند ضلعی  در مرکز فضا و سکوهایی جهت نشستن در در دور تا دورآن،کانال قنات و کانال تهویه هوا است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد تصریح کرد: حوضخانه جنب مسجد جامع کاربری وضوخانه داشته و به شکل یک چهار تاقی ایجاد شده که دور آن راهرو با تاق آهنگ به شکل ضربی قرار داشته است.در دیواره جبهه شمالی و جنوبی آن سکویی جهت نشستن ایجاد شده است.این حوضخانه با اعتبار مالی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در حال مرمت و بازسازی است.

این باستان شناس ادامه داد: در نمونه مسجد موسی بن جعفر کاربری فضا عمومی بوده(رخت شویخانه) و پلان آن هشت ضلعی با سکوهای ایجاد شده در دور تا دور آن است.در ساختمان حوضخانه ها آب قنات از یک جبهه وارد و از جبهه دیگر خارج می شده است.

ساروخانی نوش آباد را شهر معماری دستکند دارای پیشینه طولانی در احداث و استفاده از سازه های آبی به شکل دستکند دانست و گفت:با توجه به جاری بودن آب پنج رشته قنات تاریخی در این شهر از گذشته دور سازه های آبی زیادی  با کاربری متعدد در داخل بافت شهری ایجاد شده است که مهمترین نمونه های آن علاوه بر قنات می توان به پایاب و ساختمان حوضخانه ها اشاره کرد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی نوش آباد در پایان ادامه داد:مهمترین اقدام این را پایگاه بعد از خاکبرداری حوضخانه ها مستند نگاری و تهیه پرونده ثبتی جهت ثبت حوضخانه های نوش آباد در فهرست آثار ملی و مرمت و حفاظت از آنان با کمک مردمی و شهرداری است.